Ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ Δραγάτσης Παλαιολόγος είναι ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, που έπεσε ηρωικά μαχόμενος τις ορδές του σουλτάνου Μωάμεθ Β’ στις 29 Μαΐου 1453.
Με τον θάνατό του έγραψε την τελευταία σελίδα της χιλιόχρονης ιστορίας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και πέρασε στη σφαίρα του θρύλου.
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος γεννήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 1405 στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν το όγδοο από τα δέκα παιδιά του αυτοκράτορα Μανουήλ Β’ Παλαιολόγου και της Σέρβας συζύγου του Έλενας Δραγάση (η οποία έχει ανακηρυχθεί αγία με το όνομα Αγία Υπομονή), της οποίας το επώνυμο συμπεριέλαβε στο όνομα του λόγω της αγάπης που έτρεφε προς αυτήν.
Όταν μεγάλωσε, παρέμεινε για μικρό διάστημα στην Ταυρική (σημερινή Κριμαία) και στη συνέχεια πήγε στην Πελοπόννησο, όπου με τους αδελφούς του, Θωμά και Θεόδωρο, ανέλαβαν τη διοίκηση του Δεσποτάτου του Μωρέος ή Μυστρά και κατάφεραν να επιτύχουν την ανάκτηση των φραγκοκρατούμενων περιοχών. Η σύγκρουση με τους δύο αδελφούς του τον ανάγκασε να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη και να τεθεί στη διάθεση του αδελφού του, Ιωάννη Η’ Παλαιολόγου, που βρισκόταν στο θρόνο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά το θάνατο του πατέρα τους, το 1425.
Μετά τον θάνατο του Ιωάννη, ο Κωνσταντίνος ανέλαβε τις τύχες της αυτοκρατορίας στις 6 Ιανουαρίου 1449, έχοντας επίγνωση της απελπιστικής πολιτικής και στρατιωτικής κατάστασης που βρισκόταν η αυτοκρατορία. Οι Οθωμανοί Τούρκοι περιέσφιγγαν όλο και περισσότερο τον κλοιό γύρω από τη Βασιλεύουσα και ο νέος σουλτάνος Μωάμεθ Β’ είχε βάλει σκοπό της ζωής του την κατάληψη της Πόλης.
Έτσι, στις 15 Απριλίου 1453 άρχισε η τρίτη πολιορκία της Κωνσταντινούπολης, που κατέληξε στην άλωσή της το πρωί της 29ης Μαΐου 1453. Ο Κωνσταντίνος προαισθανόμενος το τέλος του, πήγε στην Αγία Σοφία και μετέλαβε των Αχράντων Μυστηρίων.
Όπως γράφει ο Μιγιάτοβιτς, κάποιος από την ακολουθία του αυτοκράτορα του είπε πως ίσως να υπήρχε χρόνος να φτάσει στο λιμάνι και να διαφύγει. Η απάντησή του ήταν «μη δώσει ο Θεός να ζήσω, αυτοκράτορας εγώ, χωρίς αυτοκρατορία. Αφού πέφτει η πόλη μου, θα πέσω κι εγώ μαζί της», ενώ, στρεφόμενος προς την ακολουθία του, είπε τα εξής: «όποιος θέλει να φύγει, ας σώσει τον εαυτό του, αν μπορεί κι όποιος είναι έτοιμος να αντικρίσει τον θάνατο, ας με ακολουθήσει!».
Γύρω στους 200 Έλληνες και Ιταλούς εθελοντές και ευγενείς ακολούθησαν τον αυτοκράτορα- μεταξύ αυτών ο Θεόφιλος Παλαιολόγος, ο δον Φρανσίσκο του Τολέδο, ο Ιβάν ο Δαλματός και ο Δημήτριος Καντακουζηνός.
Την τελευταία έφοδο του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου περιγράφει ο Σφραντζής:
«Κέντρισε, τότε, τον ίππο του και καλπάζοντας έφτασε στο σημείο από όπου ερχόταν το πλήθος των ασεβών και από την πρώτη συμπλοκή κατακρήμνισε τους ασεβείς από τα τείχη, γεγονός που ήταν παράξενο και θαυμάσιο για όσους έτυχε να βρεθούν εκεί και να το δουν. Βρυχώμενος σαν λιοντάρι και κρατώντας το γυμνό ξίφος στο δεξί χέρι του κατέσφαξε πολλούς από τους εχθρούς, ενώ το αίμα έρρεε σαν ποτάμι από τα πόδια του και τα χέρια του».
Ενώ για τον θάνατό του αναφέρει:
“ο βασιλεύς ούν απαγορεύσας εαυτόν, ιστάμενος βαστάζων σπάθην κι ασπίδα είπε λόγον λύπης άξιον: ”Ουκ εστι τις των χριστιανών του λαβείν την κεφαλήν μου απ’ εμού;” ήν γαρ μονώτατος απολειφθείς. Τότε εις των Τούρκων δους αυτώ κατά πρόσωπον και πλήξας, έπεσε κατα γης ού γαρ ήδεισαν οτι ο βασιλεύς εστί, αλλ’ ως κοινόν στρατιώτης τούτον θανατώσαντες αφήκαν”
Οι ιστορικοί διαφωνούν ως προς το τι συνέβη στο σώμα του Κωνσταντίνου. Η επικρατούσα άποψη είναι ότι το σώμα του βρέθηκε από έναν Οθωμανό στρατιώτη, ο οποίος έκοψε το κεφάλι και το πήγε στον Μωάμεθ Β’ ο οποίος στη συνέχεια τον ενταφίασε. Η αδυναμία εύρεσης του τάφου, όμως, οδήγησε στη δημιουργία θρύλων για τον Κωνσταντίνο. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, πριν τον θάνατό του ήρθε άγγελος Κυρίου ο οποίος τον μαρμάρωσε στον χρόνο, μεταφέροντάς τον σε κρυφό σημείο. Όταν έρθει η ώρα οι Έλληνες να ανακτήσουν την Κωνσταντινούπολη, ο άγγελος θα ξυπνήσει τον «μαρμαρωμένο βασιλιά» για να κερδίσει πίσω την Πόλη.
Πάντως, το μόνο σίγουρο είναι ότι η πνοή του Κωνσταντίνου δεν έσβησε ποτέ. Η τελευταία φαίνεται στις 30 επαναστάσεις μεταξύ 1453 και 1821 για απελευθέρωση του έθνους από τον Τουρκικό ζυγό. Φαίνεται στον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη ο οποίος αποκρίθηκε στον Άγγλο ναύαρχο Χάμιλτον που ζητούσε συνθηκολόγηση με τους Τούρκους: «Δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό, ναύαρχε. Διότι ο τελευταίος βασιλιάς μας Κωνσταντίνος δεν παρέδωσε την Πόλιν. Αλλ’ έπεσε μαχόμενος. Και ο πόλεμος συνεχίζεται». Φαίνεται στους Έλληνες του Μεσολογγίου και στην ηρωική έξοδό τους. Φαίνεται στους στρατιώτες στην Πίνδο που φώναζαν «αέρα» ενώ απέναντί τους βρισκόταν ο σχεδόν τριπλάσιος αριθμητικά Ιταλικός στρατός. Φαίνεται και στον σύγχρονο Έλληνα που αγωνίζεται να διαφυλάξει τις αρχές του σε μία κοινωνία που ισοπεδώνει τις αξίες, τα ήθη, τον πατριωτισμό, την πίστη στον Θεό και γενικότερα τον ίδιο τον άνθρωπο.
Τελικά, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος πράγματι δεν πέθανε ποτέ.
Αντιθέτως, είναι πιο «ζωντανός» από όλους μας.
Πηγές:
https://www.sansimera.gr/biographies/1632 © SanSimera
https://www.huffingtonpost.gr/2016/05/29/paleologos_n_10192210.html
Εικόνες (με την σειρά) :
(1) Άγνωστος καλλιτέχνης - Τεύχος 238 του Περιοδικού “Ιστορικά” της “Ελευθεροτυπίας” https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Constantine_Palaiologos.jpg
(2) https://www.deviantart.com/nikosboukouvalas/art/Our-Emperor-Signed-no-Treaty-670796526
Καλλιτέχνης 2ης εικόνας: https://www.deviantart.com/nikosboukouvalas
0 Σχόλια