Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μία από τις πιο σοβαρές προκλήσεις
της σύγχρονης ιστορίας της: το δημογραφικό πρόβλημα.
Με συνεχώς μειούμενες γεννήσεις, γηράσκοντα πληθυσμό και φυγή νέων στο εξωτερικό, η χώρα κινδυνεύει να μετατραπεί σε μία «χώρα γερόντων» τις επόμενες δεκαετίες. Το δημογραφικό δεν είναι απλώς ένα στατιστικό ζήτημα· αποτελεί υπαρξιακή απειλή για την οικονομία, την κοινωνική συνοχή και την εθνική ταυτότητα.
Η εικόνα της κρίσης
Η υπογεννητικότητα αποτελεί τον πυρήνα του προβλήματος. Ο
δείκτης γονιμότητας στην Ελλάδα κυμαίνεται σταθερά κάτω από 1,5 παιδιά ανά
γυναίκα από τη δεκαετία του 1985, πολύ χαμηλότερα από το όριο αναπλήρωσης του
πληθυσμού (2,1). Την πενταετία 2020-2025, οι γεννήσεις εκτιμώνται σε μόλις
460.000, έναντι 853.600 την περίοδο 1978-1983, δηλαδή μείωση 37%. Παράλληλα, ο
πληθυσμός γερνάει ραγδαία. Το 2020, το 22,3% των Ελλήνων ήταν άνω των 65 ετών,
έναντι 8,3% το 1961, ενώ οι κάτω των 14 ετών μειώθηκαν από 26,2% σε 14,2%.
Προβλέψεις δείχνουν ότι έως το 2070, οι γυναίκες άνω των 90 ετών θα αποτελούν
την πολυπληθέστερη ηλικιακή ομάδα.
Η μετανάστευση επιδεινώνει την κατάσταση. Η οικονομική κρίση
του 2010 οδήγησε εκατοντάδες χιλιάδες νέους στο εξωτερικό, σε ένα φαινόμενο
γνωστό ως «brain drain». Αυτή η φυγή στερεί τη χώρα από το αναπαραγωγικό και
εργασιακό της δυναμικό. Η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους έχει πέσει σε
1,6:1, από το ιδανικό 3:1, θέτοντας σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού
συστήματος. Επιπλέον, η ερήμωση της υπαίθρου και η υπερσυγκέντρωση στην Αττική
δημιουργούν περιφερειακές ανισορροπίες, με πολλούς δήμους στα πρόθυρα
δημογραφικής κατάρρευσης. Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου δημογραφικών
μελετών το προηγούμενο έτος στο 30% των δημοτικών ενοτήτων της χώρας (πάνω
από 300) είχαμε λιγότερες από 10 γεννήσεις όλη την χρονιά.
Οι συνέπειες
Η δημογραφική κρίση απειλεί κάθε πτυχή της ελληνικής
κοινωνίας. Οικονομικά, η μείωση του εργατικού πληθυσμού (εκτιμάται ότι το 2035
θα είναι 0,5-1 εκατ. μικρότερος) περιορίζει την παραγωγικότητα και τα
φορολογικά έσοδα, ενώ αυξάνει το βάρος των συντάξεων και της υγειονομικής
περίθαλψης. Κοινωνικά, η γήρανση του πληθυσμού αλλάζει τη δομή των κοινοτήτων,
με λιγότερους νέους να στηρίζουν την πολιτισμική και κοινωνική ζωή. Εθνικά, η
συρρίκνωση του πληθυσμού, που μπορεί να πέσει στα 8 εκατομμύρια έως το 2050, θέτει
ζητήματα μακροπρόθεσμης επιβίωσης της χώρας.
Λύσεις για το μέλλον
Η αντιμετώπιση του δημογραφικού απαιτεί άμεσες και
συντονισμένες πολιτικές. Πρώτον, η οικονομική στήριξη των οικογενειών είναι
κρίσιμη. Επιδόματα, δωρεάν πρόσβαση σε βρεφονηπιακούς σταθμούς και κίνητρα όπως
δωρεάν κατοικίες για πολύτεκνους μπορούν να ενθαρρύνουν τη δημιουργία
οικογένειας. Δεύτερον, η αναστροφή του brain drain μέσω θέσεων εργασίας,
καλύτερων μισθών και κινήτρων επαναπατρισμού μπορεί να επαναφέρει νέους στην
Ελλάδα. Τρίτον, η περιφερειακή ανάπτυξη, με επενδύσεις σε υποδομές υγείας και
εκπαίδευσης στην ύπαιθρο, θα ενισχύσει την επανακατοίκηση. Τέλος, η ενίσχυση
της γυναικείας απασχόλησης, μέσω μέτρων για ισορροπία επαγγελματικής και
οικογενειακής ζωής, είναι απαραίτητη, καθώς η Ελλάδα υστερεί σημαντικά σε αυτόν
τον τομέα.
Γιατί είναι το νούμερο 1 πρόβλημα;
Η δημογραφική κρίση δεν διορθώνεται γρήγορα, καθώς
απαιτούνται δεκαετίες για να ανατραπούν οι τάσεις. Επηρεάζει κάθε πτυχή της
κοινωνίας: από την οικονομική ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού
μέχρι την πολιτισμική ταυτότητα
Η ώρα της δράσης
Το δημογραφικό δεν είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να
περιμένει. Η ανατροπή των τάσεων απαιτεί δεκαετίες, και κάθε καθυστέρηση
καθιστά τις συνέπειες πιο δραματικές.
Η Κυβέρνηση η οποία πανηγυρίζει για τα θηριώδη πλεονάσματα
της Οικονομίας (αυτή είναι μιας άλλης ώρας συζήτηση) θα πρέπει να διαθέσει κάθε
πόρο είτε από το περίσσευμα είτε από το υστέρημα του Έλληνα φορολογούμενου
(όπως πολύ σωστά τόνιζε η Μάργκαρετ Θάτσερ ‘’δεν υπάρχει κρατικό χρήμα, μόνο
χρήματα των φορολογούμενων’’ ) .
Η Ελλάδα πρέπει να
επενδύσει στους νέους, στις οικογένειες και στην ύπαιθρο, για να εξασφαλίσει μόνο
ένα βιώσιμο μέλλον αλλά την ίδια την ύπαρξη της. Αν δεν δράσουμε τώρα, η Ελλάδα
κινδυνεύει να χάσει όχι μόνο τον πληθυσμό της, αλλά να μείνει μια ανάμνηση στον
πλανήτη.
0 Σχόλια